Kolejna, gorsza od poprzedniej, wersja projektu zmian dotyczących rozwiązywania sporów zbiorowych, zawiera wiele kontrowersyjnych propozycji. Wprowadza nowe pojęcia i instytucje, które będą generowały większą liczbę konfliktów i nie ułatwią rozstrzygania sporów - alarmuje prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan, badacz z Uniwersytetu Warszawskiego i doświadczony mediator w sporach zbiorowych.

Konfederacja Lewiatan negatywnie ocenia zmiany w ustawie, które jeszcze bardziej odbiegają od postulatów i oczekiwań środowiska pracodawców, ale także wielu doświadczonych mediatorów, którzy na co dzień stosują tę ustawę i mają praktykę w ocenie funkcjonowania sporów zbiorowych.

W projekcie zaproponowano odejście od enumeratywnego określenia przedmiotu sporu zbiorowego, co w opinii projektodawcy spowoduje, że ustawa będzie określać zasady wszczęcia, prowadzenia i zakończenia sporu zbiorowego pracy, który zgodnie z zaproponowaną definicją będzie sporem osób wykonujących pracę zarobkową z pracodawcą lub pracodawcami o zbiorowe prawa lub wolności związkowe, a także o zawodowe, ekonomiczne lub socjalne zbiorowe interesy lub prawa, związane z wykonywaniem pracy.

Poszerzenie przedmiotu sporu
Prof. Jacek Męcina zwraca uwagę, że w świetle proponowanych zmian spór będzie mógł być prowadzony we wszelkich sprawach zbiorowych, w których związki zawodowe reprezentują osoby wykonujące pracę zarobkową. Obowiązujące dziś przepisy ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych definiują przedmiot sporu zbiorowego, sprowadzając jego przedmiot do warunków pracy, płacy i świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych. Argument, że interpretacja zakresu przedmiotu sporu przyjmowana przez strony sporu jest odmienna, co stwarzało problemy już na początku negocjacji oraz spory interpretacyjne, nie jest argumentem właściwym.

W opinii prof. Męciny zmiana może zaostrzyć spory prawne, już na etapie rokowań, bo przecież ogólny zapis może tworzyć przestrzeń do poszerzania przedmiotu sporu o kwestie zmian organizacyjnych, restrukturyzacji zatrudnienia, wreszcie o interpretację zwartych porozumień. Taka sytuacja grozi sprowadzeniem rokowań do dyskusji nad prawną interpretacją sytuacji, co utrudni merytoryczną dyskusję nad przedmiotem sporu. Dlatego Lewiatan zaproponował pozostawienie tych zapisów w dotychczasowym brzmieniu.

Kontrola legalności referendum strajkowego
Konfederacja Lewiatan z zaniepokojeniem odnotowuje rezygnację w projekcie z kontroli legalności referendum strajkowego, uważając, że wprowadzenie przepisów umożliwiających kontrolę legalności przeprowadzenia głosowania w sprawie ogłoszenia strajku (referendum strajkowe), które to zasady od lat budziły największe kontrowersje pracodawców było dobrą propozycją. Możliwość kontroli procesu uruchamiania strajku jest kluczowa, nie tylko z punktu widzenia legalności działań stron w sporze zbiorowym, ale także dla zachowania transparentności. Legalność strajku ma również kluczowe znaczenie ze względu na powstałe w jego wyniku szkody i ewentualną odpowiedzialność organizacji związkowej. Tym samym prewencyjna kontrola jest nie tylko korzystna dla pracodawców, ale także dla strony związkowej.

Czas trwania sporu
- Pozytywnie oceniamy uregulowanie maksymalnego czasu trwania sporu zbiorowego i skutecznej formy jego zakończenia. Z praktyki wynika, że strony po rozpoczęciu sporu nie podejmują dalszych działań w celu jego rozstrzygnięcia. Spór trwa wiele miesięcy lub lat. Permanentne pozostawanie w sporach zbiorowych nie służy dialogowi społecznemu i osłabia możliwości prowadzenia rokowań - podkreśla prof. Jacek Męcina.
Spór zbiorowy powinien toczyć się w miarę szybko i stronom powinno zależeć na dojściu do porozumienia. Dlatego Lewiatan popiera propozycję precyzyjnego określenia czasu trwania sporu (9 miesięcy – z możliwością dodatkowego wydłużenia o 3 miesiące). W tym okresie spór powinien się zakończyć wypracowaniem odpowiednich porozumień lub po jego upływie – będzie wygasał z mocy prawa.
Konfederacja Lewiatan popiera też propozycję wprowadzenia tzw. mediacji prewencyjnej, w celu przyznania możliwości dojścia do porozumienia na jak najwcześniejszym etapie sporu. Umożliwi ona stronom skorzystanie z profesjonalnej pomocy osoby dającej gwarancję bezstronności i pomagającej w osiągnięciu wcześniejszego porozumienia, co z kolei może przyczynić się do wzrostu liczby porozumień zawieranych na tym etapie rokowań.

Kontrowersyjna definicja pracodawcy dominującego
W opinii prof. Jacka Męciny zasadnicze kontrowersje budzi zamieszczona w słowniczku projektu definicja pracodawcy dominującego. Cel wprowadzenia nowej definicji nie został określony, nie ma też w dalszej treści ustawy odniesienia do tego pojęcia, co już na wstępie budzi kontrowersje. Wprowadzenie podmiotu dominującego może utrudnić działalność organizacjom, które nie są pracodawcą, a które będą wciągnięte do sporu zbiorowego.

Ogromne kontrowersje budzi również obowiązek udostępnienia przez pracodawcę służbowych adresów mailowych pracowników. W świetle projektu pracodawca na wniosek organizacji związkowych będzie zobowiązany do przekazania im listy służbowych adresów mailowych zatrudnionych pracowników w terminie 3 dni od dnia otrzymania wniosku w celu poinformowania osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy o planowanym strajku ostrzegawczym oraz na potrzeby przeprowadzenia głosowania w sprawie ogłoszenia strajku. Biorąc pod uwagę bezpieczeństwo systemów informatycznych, które jako zintegrowane systemy mogą służyć różnym, w tym gospodarczym celom, udostępnianie ich w każdym innym celu poza gospodarczym i związanym z działalnością firmy budzi istotne zastrzeżenia. Dodatkowo, poczta mailowa, na ogół zintegrowana z innymi systemami stanowi narzędzie pracodawcy, którego wykorzystywanie do innych celów może budzić kontrowersje, także w świetle ochrony własności oraz cyberbezpieczeństwa.